14 września 2025 roku, w niedzielę Podwyższenia Krzyża Świętego, w Wyszynie odbyła się uroczystość o wyjątkowym znaczeniu. Proboszcz ks. Włodzimierz Pawłowski, w obecności ks. kanonika Mieczysława Piotrowskiego i ks. Marka Szewczyńskiego, dokonał poświęcenia nowego Krzyża oraz odsłonięcia tablicy pamiątkowej. Wydarzenie zgromadziło mieszkańców parafii, przedstawicieli lokalnych stowarzyszeń oraz osoby pragnące oddać hołd przodkom spoczywającym na cmentarzu.
Cmentarz świadkiem wieków
Historia Starego Cmentarza Parafialnego sięga 12 listopada 1810 roku. Na polecenie hrabiego Władysława Gurowskiego i proboszcza ks. Saturina Baltazara Hoppe wytyczono nową nekropolię w obrębie wsi, w miejscu zwanym Wapnica. Pierwszą osobą pochowaną na cmentarzu była 19-letnia Rozalia Darul z Zająców, która zmarła podczas połogu.
Cmentarz szybko stał się miejscem licznych pochówków. W 1813 roku, po klęsce Napoleona w Rosji, powracające wojska przyniosły epidemię cholery, która pochłonęła niemal połowę mieszkańców. Podobnie tragiczny los spotkał parafię w 1831 roku po upadku Powstania Listopadowego. Nekropolia była świadkiem dramatów wojennych, chorób i prób przetrwania lokalnej wspólnoty.
Zamknięcie i zapomnienie
W 1839 roku, z powodu przepełnienia i bliskości zabudowań, cmentarz został zamknięty, a pochówki przeniesiono w obecne miejsce. W 1842 roku hrabia Mikołaj Gurowski nakazał rozebrać ogrodzenie i otoczyć dawną nekropolię ziemnym wałem. Z czasem teren zarósł drzewami i popadł w zapomnienie.
Jednym z najbardziej znanych kapłanów spoczywających na cmentarzu jest ks. Saturnin Baltazar Hoppe (1740–1821), kapelan zamkowy Gurowskich i proboszcz wyszyński. Był kronikarzem parafii, pozostawiając opis fundacji miejscowej świątyni, dzięki któremu znamy dzieje wspólnoty.
Powrót pamięci
Przez dziesięciolecia o dawnym cmentarzu przypominał jedynie drewniany krzyż – pamiątka Misji Świętych z 1962 roku, z napisem „Ratuj duszę swą”. W 2025 roku, dzięki staraniom Stowarzyszenia Dzieje Wyszyny i Okolic, sołtysa Wyszyny oraz mieszkańców parafii, teren nekropolii został uporządkowany. Przy Golgocie ufundowano tablicę informacyjną, a w sercu cmentarza – tablicę pamiątkową.
Podczas uroczystej Mszy świętej 14 września nowy Krzyż został poświęcony, a zgromadzeni oddali hołd zmarłym. Niedzielna uroczystość miała wymiar religijny, historyczny i symboliczny, przypominając o losach mieszkańców Wyszyny – ofiar epidemii, powstań i wojen.
Słowa dawnego krzyża „Ratuj duszę swą” stały się mottem spotkania – przesłaniem łączącym przeszłość z przyszłością. Odnowiony cmentarz parafialny w Wyszynie to dziś nie tylko miejsce pamięci, ale i dowód, że lokalna społeczność potrafi dbać o dziedzictwo minionych pokoleń.
