Jan Zemełka, choć związany z Koninem, był postacią, której znaczenie wykraczało daleko poza granice tego miasta. Urodzony w 1539 roku w Koninie, Zemełka zdobył wykształcenie na Uniwersytecie Krakowskim, a później na prestiżowym Uniwersytecie w Padwie. Był doktorem medycyny i filozofii, a także burmistrzem Kalisza. Jego życie obfitowało w sukcesy, ale równie ważne były jego działania na rzecz rozwoju miast, z którymi był związany – Konina, Koła i Kalisza.
Jego żona, Elżbieta, była córką znanego złotnika z Koła, Marcina Rożka. To ona zaszczepiła w Zemełce przywiązanie do swojego rodzinnego miasta, a także wspierała go w jego działalności filantropijnej. Dzięki mecenasowi, opatowi benedyktynów z Mogilna, Jan Zemełka mógł się rozwijać, zdobywać wykształcenie i stawać się postacią, która miała ogromny wpływ na rozwój nauki i społeczeństw w swoim regionie.
Zemełka, poza swoją praktyką lekarską, był fundatorem wielu dzieł, które miały kluczowe znaczenie dla nauki. Na Uniwersytecie Krakowskim ufundował dwie katedry: anatomii i botaniki lekarskiej, co stanowiło fundament dla rozwoju nowoczesnej medycyny i farmacji. W jego testamencie, który przetrwał wszelkie próby podważenia przez rodzinę, zawarł zapisy przeznaczające majątek na rozwój społeczności oraz nauki, a jego wpływ na Konin i okoliczne miasta stał się nieoceniony.
Zamełka był również wielkim dobroczyńcą. Wspierał finansowo młodzież z Konina, Koła i Kalisza, fundując stypendia na studia w Rzymie, Padwie, Krakowie i Poznaniu. Jego darowizny trafiły także do szpitali Świętego Ducha w Koninie i Świętej Trójcy w Kaliszu. To jednak nie wszystko – Zemełka ufundował również kolejne dzieła w swoim rodzinnym mieście, w tym kaplicę w konińskiej farze, która do dziś nosi nazwę Zemeliańska.
Joanne Zemelio Conino Polone
Zemełka urodził się w 1539 roku w Koninie, a jego rodzice, Anna i Maciej Zemełkowie, pochodzili z zamożnej rodziny mieszczańskiej. Ojciec Zemełki był właścicielem placów w Koninie, foluszu w Borzętowie oraz sołectwa w Kurowie. To właśnie on rozpoczął budowę domu w rynku, który dziś znamy jako Dom Zemełki.
Jan rozpoczął studia na Akademii Krakowskiej w 1556 roku, gdzie uzyskał stopień magistra sztuk wyzwolonych. Następnie kontynuował naukę na Uniwersytecie w Padwie, gdzie obronił doktorat z medycyny i filozofii w 1575 roku. Po powrocie do kraju, Zemełka osiedlił się w Kaliszu, gdzie przez wiele lat pełnił funkcje publiczne – był burmistrzem, wójtem i rajcą miejskim. W tym samym czasie prowadził praktykę lekarską, pomagając mieszkańcom Kalisza i okolicznych miejscowości.
Przełomowa rozprawa doktorska
Rozprawa doktorska Zemełki była ważnym dziełem, które na zawsze zapisało go w historii medycyny. Nosiła ona tytuł „D.O.M.F. (Deo Optimo Maximo Facit) Problemata haec ec praecispius medicae facultatis doqmatibus decerpta”, co w tłumaczeniu oznaczało „problemy nurtujące ówczesnych lekarzy”. Zamełka w swoim doktoracie poruszył najważniejsze zagadnienia medycyny swojego czasu, co czyniło go jednym z wybitniejszych medyków ówczesnej Europy.
Odkrycia i badania nad biografią Zemełki
W latach późniejszych, dr Janusz Sobczyński, bibliofil i regionalista z Konina, poświęcił wiele lat na badania nad życiem Zemełki. W 2006 roku opublikował monografię pt. „Jan Zemełka (Zemelius) z Konina”. Badania Sobczyńskiego oraz współpraca z historykiem Jerzym Łojko przyczyniły się do odkrycia wielu cennych dokumentów i rękopisów związanych z Zemełką. Odkryto między innymi jego egzemplarz rozprawy doktorskiej, który przez długi czas był uważany za zaginiony.
Dom Zemełki – świadek historii
Budynek, który dziś znamy jako Dom Zemełki, to nie tylko cenny zabytek architektoniczny, ale także świadek wielu wydarzeń historycznych. Kamienica została zbudowana przez Zemełkę w II połowie XVI wieku jako pierwsza murowana budowla w Koninie. Przez lata pełniła różne funkcje – początkowo była siedzibą mansjonarzy, później służyła miastu, aż w końcu stała się miejscem edukacyjnym. Do 1938 roku znajdowały się tu szkoły, w tym progimnazjum, szkoła handlowa oraz gimnazjum humanistyczne.
Dom Zemełki był świadkiem wielu ważnych wydarzeń, w tym pożaru w 1656 roku, walk ze Szwedami, a także tragicznych wydarzeń w 1918 i 1939 roku, kiedy to w czasie wojny niemieckiej dokonano tu egzekucji cywilów.
Rewitalizacja i przyszłość Domu Zemełki
W 2020 roku rozpoczęto prace remontowe w kamienicy Zemełki. Dzięki funduszom zewnętrznym oraz wsparciu miasta, budynek został gruntownie odnowiony. W miejscu, gdzie kiedyś znajdowały się garaże, wybudowano nowoczesny obiekt, który będzie częścią Inkubatora Aktywności Kulturalnej. Od 1 kwietnia 2025 roku obiekt będzie zarządzany przez Konińskie Centrum Kultury, a działania kulturalne w Domu Zemełki będzie koordynował Robert Glapa.
Dom Zemełki, po rewitalizacji, stanie się ważnym centrum kulturalnym, które przyciągnie mieszkańców Konina oraz turystów, zainteresowanych historią miasta i jego wybitnymi postaciami. Rewitalizacja była możliwa dzięki środkom pozyskanym z Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego, Funduszy Norweskich oraz innych funduszy zewnętrznych. Całkowity koszt inwestycji wyniósł 22 miliony złotych, z czego 15 milionów pochodziło z funduszy zewnętrznych, a 7 milionów z budżetu miasta.
Warto pamiętać, że Dom Zemełki to nie tylko budynek, ale symbol ciągłości historii Konina – miasta, które było świadkiem wielkich wydarzeń, które miały wpływ na życie jego mieszkańców przez stulecia.
