19 maja 2025 r. w Koninie odbyła się sesja naukowa poświęcona 450. rocznicy obrony doktoratu przez Jana Zemełkę na Uniwersytecie Padewskim. Postać wybitnego lekarza i fundatora uczczono nie tylko wystąpieniami naukowymi, lecz także… jego własnym głosem – zrekonstruowanym za pomocą sztucznej inteligencji.
– Widzę, że dbacie o tę kamienicę – powiedział cyfrowy Zemełka, odnosząc się do zrewitalizowanego Domu Zemełki, obecnie siedziby Inkubatora Aktywności Kulturalnej.
Uroczystość otworzył wiceprezydent Witold Nowak, podkreślając zasługi Zemełki dla Konina. Następnie głos zabrał Piotr Rybczyński, prezes Towarzystwa Przyjaciół Konina i kierownik miejscowego oddziału Archiwum Państwowego w Poznaniu, przybliżając słuchaczom znaczenie tej postaci w kontekście lokalnym i ogólnopolskim.
Zemełka – dziedzictwo materialne i duchowe
Po Janie Zemełce pozostały kaplica w farze, kamienica w rynku oraz dokumenty i badania podejmowane przez kolejnych regionalistów, w tym Kazimierza Oblamskiego i Janusza Sobczyńskiego. Jak poinformował Rybczyński, Konin pozyskał właśnie kopię jego doktoratu z paryskich zbiorów bibliotecznych.
Korzenie i majątek
Jakub Łojko, badając archiwa sądowe i miejskie, ustalił genealogię Zemełków. Obalił też fałszywe informacje, jakoby Zemełka był obywatelem Kalisza lub pochodził z Tyńca. W rzeczywistości, jak wskazują źródła uniwersyteckie, figurował jako „Jan z Konina. Polak”.
Zemełka związał się z Elżbietą z Koła, wdową po kaliskim kupcu, i to dzięki małżeństwu oraz odziedziczonemu majątkowi zbudował solidne podstawy do swojej działalności. Testament, który pozostawił, zawierał szczegółowy wykaz dóbr ruchomych i nieruchomych, wraz z zapisem fundacyjnym na rzecz miasta.
Ogrody i kaplica
Michał Robert Czerniak omówił program ikonograficzny kaplicy Zemeliańskiej. Szczególną uwagę poświęcił dekoracjom, w tym unikatowym stallom z wizerunkami granatów, goździków, ptaków i jednorożca – symboli zakorzenionych w ówczesnej symbolice chrześcijańskiej i medycznej. Jak zauważył, inspiracji można dopatrywać się w zielniku Mathiollego oraz studiach w Padwie.
Lekarz i mecenas nauki
Jerzy Łojko przedstawił drogę zawodową Zemełki. Jako wykształcony medyk, praktykujący także w Kaliszu, ufundował dwie katedry na Uniwersytecie Krakowskim: anatomii oraz botaniki lekarskiej. Zdobycie majątku umożliwiły mu działalność lekarska, obrót kapitałowy oraz inwestycje. W jego dorobku znajduje się również cenna biblioteka – jeden z egzemplarzy przechowywany jest dziś w Ossolineum.
Spór o daty i litery
Tomasz Płóciennik skupił się na inskrypcjach w kaplicy Zemełki. Błędy w datach i monogramach wynikają z trudności transliteracyjnych oraz degradacji materiałów. Różnica w dacie śmierci – 1607 r. versus 1616 r. – może być efektem epidemii i opóźnień w realizacji zamówionego epitafium, które wykonał chirurg Paweł Bodewicz.
Pamięć, która powróciła
O wdzięcznej pamięci na Uniwersytecie Krakowskim opowiadał Michał Gruszczyński. Wzmianki o Zemełce pojawiają się regularnie w dokumentach od XVI po XX wiek – od immatrykulacji w 1560 r. po fryz w Collegium Maius z 1870 r. czy wystawy w Collegium Medicum z lat współczesnych. Jego wkład w rozwój uczelni był niepodważalny – zarówno w sferze naukowej, jak i finansowej.
W Koninie postać Jana Zemełki przez długi czas pozostawała jedynie nazwiskiem na fasadzie kamienicy. Dziś – dzięki badaniom, rewitalizacji obiektów i inicjatywom kulturalnym – jego dziedzictwo odzyskuje należne miejsce w lokalnej tożsamości.
Z okazji jubileuszu 500-lecia obrony doktoratu, niebawem ukaże się publikacja elektroniczna Jerzego i Jakuba Łojków pt. „Jan Zemełka z Konina i mieszczanin Kalisza (1539–1607). Fundacje, stypendia, dziedzictwo”.
