Eksport polskich produktów rolno-spożywczych w 2024 roku osiągnął wartość 53,5 mld euro, co oznacza wzrost o 2,7 proc. w porównaniu do roku poprzedniego. Jednak tempo wzrostu wyraźnie wyhamowało – wynika ze wstępnych danych Głównego Urzędu Statystycznego. W tym samym czasie import tej kategorii towarów wzrósł o 6,7 proc., osiągając poziom 35,6 mld euro.
Jak wskazuje prof. Łukasz Ambroziak z Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, jednym z kluczowych czynników spowolnienia eksportu było umocnienie się złotego wobec euro. Wzrost wartości polskiej waluty o ponad 5 proc. sprawił, że krajowe produkty stały się droższe na rynkach zagranicznych, co wpłynęło na ich konkurencyjność.
– W 2024 roku wolumen sprzedanych za granicą produktów rolno-spożywczych był zaledwie o 1 proc. wyższy niż rok wcześniej. To pierwszy tak niski wzrost od 2016 roku – wyjaśnia ekspert.
Malejąca nadwyżka handlowa
W efekcie zmniejszenia dynamiki eksportu i wzrostu importu saldo w handlu rolno-spożywczym spadło o 820 mln euro w stosunku do roku 2023 i wyniosło 17,9 mld euro. Szczególnie duży wpływ na ten wynik miała sytuacja w handlu pszenicą, kukurydzą, rzepakiem oraz półproduktami kakaowymi i kawą.
Zdaniem prof. Ambroziaka kluczową rolę odgrywają tu rosnące koszty produkcji. Choć rynki surowcowe uległy stabilizacji po zawirowaniach związanych z pandemią i wojną na Ukrainie, ceny energii i wynagrodzeń pozostają wyższe niż przed pandemią.
– Przez lata Polska zyskiwała przewagi konkurencyjne dzięki niższym kosztom pracy, tańszym surowcom i energii. Obecnie ten model staje się coraz mniej efektywny, co wymusza zmianę strategii – podkreśla ekspert.
Nowe kierunki rozwoju dla polskiego eksportu
Eksperci wskazują, że przyszłość polskiego eksportu rolno-spożywczego leży w budowaniu przewag poza cenowych. Kluczowe może okazać się inwestowanie w jakość, innowacyjne przetwórstwo oraz rozwój produktów funkcjonalnych, odpowiadających na zmieniające się potrzeby konsumentów.
Pomimo trudności sektor rolno-spożywczy nadal odgrywa istotną rolę w polskiej sprzedaży zagranicznej. Udział tej kategorii w całkowitym eksporcie wzrósł z 14,8 proc. w 2023 roku do 15,3 proc.
Najważniejszymi produktami eksportowymi pozostają mięso i przetwory mięsne (20 proc. wartości eksportu), ziarno zbóż i jego przetwory (12 proc.), tytoń i wyroby tytoniowe (10 proc.) oraz cukier i wyroby cukiernicze (8 proc.).
Głównym rynkiem zbytu pozostaje Unia Europejska, do której trafia 74 proc. polskich produktów rolno-spożywczych. Największymi odbiorcami są Niemcy, Francja, Niderlandy, Włochy i Czechy. Poza UE kluczowymi partnerami handlowymi są Wielka Brytania, Ukraina i Stany Zjednoczone.