W 2017 roku Marek Chlanda i Marcin Chlanda na zaproszenie Teatru Łaźnia Nowa zrealizowali projekt artystyczny pod tytułem "Szkoła utopii". Trudno określić ramy formalne dzieła powstałego na blisko 700 m² zlokalizowanych na piętrze Zespołu Szkół Elektrycznych nr 2 w Nowej Hucie. Bez wątpienia taka była intencja autorów.


Wielowątkowa i wielowarstwowa kompozycja stworzona z rysunków, rzeźb, światła, dźwięków i niezliczonych tropów tak naprawdę niewiele miała wspólnego z utopią. Poza jednym: była miejscem pięknym i dobrym – w najbardziej klasycznym tego słowa znaczeniu, odwołującym nas do cnoty, będącej wiedzą, która z kolei pozwala osiągnąć pożytek i szczęście.

Nieco niemodne pojęcie pożyteczności nie jest pojęciem wstydliwym, szczególnie dla Marka Chlandy, który z wytrwałością, w ciszy i bezwzględnym skupieniu oddawał się swemu dziełu. Ten mało efektowny jak na dzisiejsze czasy styl pracy, która zrosła się z życiem, w Szkole utopii przyniósł zdumiewający efekt: fantazji stworzonej z reminiscencji i czasu. Czas odegrał tu niebagatelną rolę, gdyż instalacja była faktycznym dziełem w procesie, rozgrywanym na kilku scenach symultanicznie spektaklem – żałować może ten, kto widział ją tylko raz.

Film jest zapisem spaceru po „Szkole" i rozmowy dwójki przyjaciół – Marka Chlandy i Grzegorza Schmidta. Każda z oswojonych i zaadaptowanych klas-pracowni: sala przyrody, historii i religii, prób sądu ostatecznego, gimnastyki i choreografii, gabinet dyrektora tkana jest w filmie dodatkowo z narracji na temat przyjaźni, szkoły odkrywanej na nowo, tego czego życie okrywa w sztuce, a sztuka odgapia od życia.

Fundamentalny dla szkoły podział na ucznia i nauczyciela, o ile kiedykolwiek w ogóle był tam obecny, dawno został zarzucony, gdyż, jak w jednym z wywiadów powiedział Chlanda: (...) to, co niezrozumiałe, niewpisane w bezpieczną sieć zależności, to właśnie jest motor działania (...). Być może dlatego, tak naprawdę, dzieło było utopią szkoły.

"Szkoła"
2018
Dokument, [16′]
Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Schmidt
Zdjęcia: Paweł Labe
Asystent kamery: Piotr Podsiadło
Muzyka: Fryderyk Lutyński
Montaż: Miłosz Kozioł
Producent: Grzegorz Schmidt

Marek Chlanda – rysownik, grafik, rzeźbiarz, autor instalacji, performer. Debiutował w latach 70. jako rysownik, z czasem przesuwając swe zainteresowania artystyczne w kierunku rzeźby, instalacji i performensu. Na początku lat 80. zaczął tworzyć miejsca zwane „miejscami rysunkowymi" będące wydzielonymi przestrzeniami, wypełnionymi rysunkami. Żadne ze stworzonych przez Chlandę w Polsce i Europie miejsc rysunkowych nie zachowało się.

Artysta ma na swoim koncie kilkadziesiąt wystaw indywidualnych oraz udział w licznych wystawach zbiorowych. Jest laureatem prestiżowej Nagrody Fundacji Nowosielskich (1997 rok). Jego prace można oglądać na wystawie Uzdrowisko. Prace z kolekcji Grzegorza Schmidta.