Po pierwsze – nazwanie konińskiej pisarki, docenianej przez czytelników, krytyków literackich, historyków literatury i kolegów po piórze postacią niewybitną jest najzwyczajniej w świecie obraźliwe. Po drugie – z całego kontekstu tego zdania jak byk wynika, że choć pisarka niewybitna to NIEWĄTPLIWE należy do panteonu ważnych dla Konina postaci, ergo ważne dla Konina postacie są niewybitne! Napisać coś takiego na głównej stronie MBP!? (A tak w ogóle panteon z definicji składa się z ludzi wybitnych, a nie niewybitnych. Ktoś w tym jednym zdaniu strasznie namieszał).

Wpis bardzo szybko zniknął. Ktoś ze zrozumieniem przeczytał? A może była to reakcja na wyrażone na FB przez radnego Jarosława Sidora „mieszane uczucia” po przeczytaniu wpisu na stronie MBP (143 komentarze)? Nie wiadomo.

Ktoś powie - nie ma wpisu, nie ma problemu. Otóż – moim zdaniem – problem jest, i to spory. Skoro ktoś napisał, że Zofia Urbanowska „nie była może postacią wielce wybitną” to znaczy, że ktoś w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Koninie dokładnie tak właśnie myśli. A skoro tak myśli to jaka jest szansa, żeby biblioteka dbała o twórczość i dobre imię swojej patronki?

Nie uważam się za wielkiego znawcę biografii i twórczości Zofii Urbanowskiej (są w Koninie o wiele lepsi znawcy tematu, jak choćby Wanda i Michał Gruszczyńscy) ale w kilku punktach postaram się (w dużym skrócie) udowodnić, że Zofia Urbanowska była osobą wielce wybitną i ściśle z Koninem związaną, i że jak najbardziej zasłużyła na to by być patronką konińskiej książnicy.

Zofia Urbanowska od wieku nastolatki do śmierci była związana ze swoim domem rodzinnym, znanym wszystkim koninianom dworkiem Urbanowskiej (przedszkole, siedziba UNICONU, Urząd Stanu Cywilnego). Z moich wyliczeń wynika, że mieszkała w nim (z przerwą na okres warszawski) około 40 lat. W czasie pobytu w Warszawie cały czas pamiętała o domu rodzinnym i dbała o niego (remont i rozbudowa). Z jej korespondencji wiadomo, że bardzo często przyjeżdżała do Konina (opieka nad rodzicami) i spędzała tu wakacje.

W latach 1870-1873 była konińską korespondentką jednej z najbardziej miarodajnych i wysokonakładowych, wydawanej w Warszawie, gazet zaboru rosyjskiego – „Gazecie Polskiej”.

Jej twórczość prozatorska to cztery powieści dla dorosłych, trzy książki dla dzieci i powieść dla młodzieży. Jej twórczość publicystyczno-reporterska to setki (jeśli nie tysiące) artykułów w: „Gazecie Polskiej”, „Przeglądzie Tygodniowym”, „Przeglądzie Pedagogicznym” (w tym periodyku należała do kolegium redakcyjnego), „Tygodniku Ilustrowanym” i „Wieczorach Rodzinnych”. Znała się m.in. ze Stanisławem Witkiewiczem i Oskarem Kolbergiem, przyjaźniła się z Jadwigą Łuszczewską „Deotymą” (tą od „Panienki z okienka”). Zebrane przez pisarkę 74 pieśni góralskie Oskar Kolberg zamieścił w swoich dziełach zebranych.

Jej najsłynniejszą książką dla dzieci jest oczywiście „Gucio zaczarowany” (właśnie na rynku wydawniczym ukazało się kolejne – które to już? - wydanie książki). Czesław Miłosz laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury pisał wielokrotnie o „Guciu” w swoich esejach autobiograficznych, jako o lekturze, która w znaczący sposób ukształtowała jego osobowość, zainteresowania i wizję świata. Był autorem przedmowy do pierwszego, powojennego wydania „Gucia”. Miłosz jeden ze swoich wierszy i jeden ze swoich tomów poetyckich zatytułował na cześć konińskiej (NIEWYBITNEJ) pisarki „Gucio zaczarowany”. O „Guciu zaczarowanym”, jako lekturze dzieciństwa wspominają: Jarosław Iwaszkiewicz i Aleksander Wat. Gucio pojawia się także w jednym z wierszy Tadeusza Różewicza.

Bajka niezbyt cenionej przez kogoś w konińskiej bibliotece autorki, miała też kilka adaptacji scenicznych (m.in. w 1997 roku w Teatrze Telewizji oraz w 2001 roku w szczecińskim Teatrze Lalek Pleciuga). Oznacza to, że w XXI wieku uznano, że dzieło nie straciło na wartości, a jego przekaz jest ciągle – mimo upływu lat – aktualny.

Powieść dla młodzieży pt. „Księżniczka” zwyciężyła w konkursie ogłoszonym w 1882 przez „Tygodnik Ilustrowany”. Przez wiele lat znajdowała się na liście bestsellerów bibliotecznych wypożyczeń i sprzedaży. Miała także kilka powojennych wydań i znalazła się w kanonie lektur szkolnych. Książkę przetłumaczono na kilka języków. Spora część fabuły „Księżniczki” dzieje się w Koninie.

Akcja kolejnych powieści Zofii Urbanowskiej: „Znakomitości” i „Wszechmocnych” dzieje się wyłącznie w Koninie. Bohaterami „Znakomitości” są rodzice autorki, ona sama (w pewnym sensie oczywiście)  i… redaktor naczelny „Gazety Polskiej”.

Prozie naszej konińskiej pisarki poświęcono przynajmniej kilka prac magisterskich i dysertację doktorską Barbary Kosmowskiej. „Zofia Urbanowska to typowa, modelowa wprost przedstawicielka epoki pozytywizmu” – to cytat z profesor Barbary Kosmowskiej, promotorki doktoratu.

Czy Zofię Urbanowską docenili jej współcześni? Ależ oczywiście. W 1903 roku na międzynarodowej wystawie literacko-artystycznej w Lorient przyznano jej francuskie odznaczenie Diplome de Medaille D’Or zwane cywilną Legią Honorową. W 1929 roku za zasługi w zakresie literatury dla młodzieży otrzymała Krzyż Oficerski Odrodzenia Polski – Polonia Restituta nadany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego. W 1935 roku na wniosek Polskiej Akademii Literatury Pani Zofia otrzymała Srebrny Wawrzyn Akademii Literatury nadany przez Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

W styczniu 1930 roku decyzją Rady Miejskiej Konina przyznano jej Honorowe Obywatelstwo Miasta Konina i patronat ulicy, przy której przez tak wiele lat mieszkała (do dzisiaj Konin ma takich obywateli dziesięcioro). Przyznacie Państwo, że jak na postać „niezbyt wybitną” to całkiem sporo.

Jacek Wiśniewski Firma Księgarska MAWI w Koninie

PS  Jeśli mogę coś nieśmiało podpowiedzieć tym pracownikom MBP w Koninie, którzy będą zajmować się (a szczerze wierzę, że tacy się znajdą) upowszechnianiem wiedzy o życiu i twórczości patronki biblioteki, to – moim skromnym zdaniem - zacząć należy od uaktualnienia i wydatnego rozszerzenia biogramu pisarki w Wikipedii. Na zebranie i dogłębną analizę czekają listy i bogata publicystyka konińskiej pisarki. Sensownej pracy jest na lata…